14 May ‘Preventieve legionellamaatregelen worden schromelijk onderschat’

Nu het coronavirus ons leven beheerst, verslapt de aandacht voor legionellapreventie. Ondernemers hebben het financieel moeilijk waardoor preventieve maatregelen tegen legionella geen prioriteit meer krijgen. Met alle gevolgen van dien als drinkwaterinstallaties en koeltorens na de ‘lockdown’ weer in gebruik worden genomen. Ligt een mogelijk nieuw drama op de loer?

Volgens prof. Dr. Andy Hoepelman, afdelingshoofd Interne Geneeskunde en Infectiezieken in het UMC in Utrecht is er een reële kans op een toename van het aantal legionellabesmettingen als de intelligente lockdown wordt opgeheven. “Hotels, sportclubs, zwembaden, sporthallen, kantoren; ze zijn lange tijd dicht geweest. Legionella is een bacterie die floreert in leidingen met een temperatuur boven de 25 en onder de 45 graden Celsius.

Nu het warmer wordt, heeft de bacterie vrij spel om zich te ontwikkelen mits er niet wordt gespoeld. “Je moet het vergelijken met iemand die op vakantie is geweest. In dat geval wordt ook altijd aangeraden om bij thuiskomst de leidingen even goed door te spoelen met water dat een temperatuur heeft van boven de 45 graden.”

Legionella of corona?
Hoepelman heeft zelf regelmatig patiënten behandeld die met legionella waren besmet. “Ik kan me Bovenkarspel nog goed herinneren. Het is dan ook niet verstandig om legionellapreventie op een laag pitje te zetten. Als er nu legionella uitbreekt, zullen mensen in eerste instantie denken dat het om corona gaat. Net als het coronavirus veroorzaakt ook de legionellabacterie een longontsteking. Initieel zijn die twee niet uit elkaar te houden. Als we mensen met een legionellabesmetting moeten gaan behandelen, dan hebben we een nieuw probleem. Preventie is dan ook het goedkoopst. Het is voor bedrijven iets om bij stil te staan. Zeker nu gebouwen lange tijd gesloten zijn geweest en drinkwaterinstallaties niet zijn gebruikt. Er is een heldere regelgeving, blijf die vooral toepassen.”

Vrees voor besmettingen
Toch gebeurt dit nu onvoldoende, constateren Holland Water, leverancier van monitorings- en bestrijdingssystemen, en Normec AquaServa, onafhankelijk adviesbureau voor gebouwveiligheid, legionellabestrijding en beheer van waterinstallaties. Zij vrezen dat Nederland te maken krijgt met grootschalige legionellabesmettingen nu het bedrijfsleven weer op gang komt en (kantoor)gebouwen en accommodaties zoals hotels, sportscholen, campings, fitnesscentra en onderwijsinstellingen straks hun deuren weer openen.

“Onze systemen om legionella te monitoren en te bestrijden zijn op ca. 500 locaties in Nederland en nog zo’n honderd in België te vinden”, zegt Leo de Zeeuw, oprichter en DGA van Holland Water. “Een groot aantal van die locaties betreft woonzorgcentra en ziekenhuizen, maar ook hotels en andere accommodaties. Via onze systemen ter plaatse monitoren we online het waterverbruik.

Legionellaproces onderschat
Volgens Holland Water tonen monitoringsdata niet alleen aan dat veel gebouwen minder worden gebruikt, maar ook dat een deel van de gebouwbeheerders preventieve spoelregimes en controle door middel van monsternames op een laag pitje heeft gezet. In sommige gebouwen zou zelfs helemaal geen sprake meer zijn van een spoelbeleid. “Daarmee onderschatten ze de werking van het natuurlijk proces van legionella en het nut van preventieve maatregelen schromelijk”, zegt De Zeeuw.

“Door de stijgende buitentemperaturen in de lente en de zomer loopt de temperatuur van het water op en ontstaat bio-film in de leidingen die momenteel niet worden gebruikt. Daarin nestelt de legionellabacterie zich graag en vermenigvuldigt zich snel. De legionellakolonies die dan in het drinkwater ontstaan, leiden vroeg of laat tot besmettingen van de gebruikers van gebouwen.”

Sluipmoordenaar
De Zeeuw noemt de legionellabacterie een ‘sluipmoordenaar’. “In februari heeft het coronavirus tijdens carnaval in Noord-Brabant in stilte om zich heen gegrepen, met alle ellendige gevolgen van dien”, zegt hij. “Voor een vergelijkbare sluipmoordenaar is het nu eigenlijk carnaval, namelijk voor de legionellabacterie. Waart de legionellabacterie eenmaal structureel rond in de drinkwaterinstallaties, dan helpen preventiemaatregelen zoals het spoelen van tappunten niet of nauwelijks meer.”
Veel ondernemers hebben echter dankzij het coronavirus wel wat anders aan hun hoofd. Monitoren van de waterveiligheid staat niet bovenaan de agenda; na de gedwongen sluiting van hun accommodaties heeft het opbouwen van hun bedrijven prioriteit en dat vraagt vaak al om flinke investeringen. “Bovendien is het voor de ondernemers in het algemeen moeilijk om de risico’s van legionellavorming in te schatten”, zegt Ric de Jong, managing director van Normec AquaServa, onafhankelijk adviesbureau voor gebouwveiligheid, legionellabestrijding en beheer van waterinstallaties. “Daar komt nog bij dat het proces zich afspeelt in leidingen en dus onzichtbaar is.”

Hoewel Holland Water en Normec de verminderde aandacht voor legionellabestrijding verklaarbaar vinden, vinden beide bedrijven het zeer onverstandig dat er op gebied van legionellapreventie nu zaken blijven liggen. De Zeeuw: “Veel andere inspectiediensten zeggen met zoveel woorden: corona is op dit moment heel belangrijk, dus als je nu even wat minder spoelt of minder monsters neemt, dan is dat oké.

Waarschuwen
De Zeeuw: “Wij vinden van niet, en willen hiervoor waarschuwen. Laat problemen niet groter worden dan ze zijn. Dat betekent: de drinkwaterkwaliteit continu monitoren door te bemonsteren om eventuele legionellavorming vast te stellen en het consequent periodiek doorspoelen van de drinkwaterinstallaties. Alleen al door af en toe het water te verversen, verklein je de kans op groei van de legionellabacterie.”

Zit er toch iets in de leidingen, dan kun je daarop anticiperen en grotere problemen voorkomen als je weer opengaat. Spoel of monitor je niet en er wordt straks na de lockdown toch een legionellaprobleem geconstateerd, dan moeten halsoverkop allerlei ad hoc maatregelen worden genomen. Die kosten over het algemeen nog veel meer tijd en geld; denk aan reinigingskosten. Het kan zelfs betekenen dat bedrijven nog later open kunnen gaan dan ze wilden.
De Jong en De Zeeuw hopen dat ondernemers en gebouwbeheerders, maar ook overheden, hun waarschuwing ter harte nemen. De Jong: “Als we nu de handen ineen slaan en maatregelen treffen, kan iedereen straks weer onbezorgd naar de camping, het zwembad, de sportschool, een hotel en kantoor. Dat hebben we met zijn allen toch wel verdiend.”

Steuntje in de rug
Om ondernemers te helpen om legionella-uitbraken te voorkomen zonder flinke investeringen vooraf, hebben Holland Water en Normec AquaServa twee steunpakketten ontwikkeld: het steunpakket Intelligente Preventie en het pakket Intelligente Bestrijding. Deze steunpakketten zijn samengesteld zodat ondernemers tegen zo laag mogelijke kosten toch de nodige preventieve en bestrijdende maatregelen kunnen nemen. Kijk op www.steunpakketveiligdrinkwater.nl voor meer informatie.